Η αυτοκριτική είναι ένας τρόπος σκέψης ο οποίος μαθαίνεται πολύ νωρίς στη ζωή. Πιστεύεται ότι μέσα από την αυτοκριτική, την τιμωρία και την διόρθωση που την ακολουθούν οδηγούμαστε στην σωστή ανάπτυξη. Τα παιδιά μαθαίνουν να προσπαθούν περισσότερο ακούγοντας τι δεν έκαναν καλά, οι γονείς και οι δάσκαλοι ξοδεύουν πολύ χρόνο στο να δίνουν έμφαση στο τι δεν έκανε καλά ένα παιδί και όχι στο τι κατάφερε και πως θα το ενισχύσουν.

Έτσι μαθαίνεται ότι μόνο η κριτική και η σκληρή αυτοκριτική μας κρατούν στον σωστό δρόμο και στο δρόμο της επιτυχίας και για κάποιους ανθρώπους η αυτοκριτική γίνεται τρόπος ζωής, πολλές φορές χωρίς να το καταλαβαίνουν. Κατηγορούν συνεχώς τον εαυτό τους, βάζουν αρνητικές ταμπέλες (ηλίθιος, ανίκανος, μη ελκυστικός)  πιστεύουν ότι πάντα θα έπρεπε να τα είχαν πάει καλύτερα και κάθετι που δεν πετυχαίνει είναι μια απόδειξη της ανικανότητά τους.

Από μια δυσκολία ή κάτι που δεν πήγε καλά κρίνουν ολόκληρο τον εαυτό τους, την προσωπικότητα τους, παραβλέποντας τις άλλες πλευρές του εαυτού τους που δεν ταιριάζουν καθόλου με τον συγκεκριμένο χαρακτηρισμό. Πόσο δίκαιο είναι να καταδικάζετε τον εαυτό σας από ένα λάθος, μια αδυναμία, μια δυσκολία;

Η σκληρή αυτή αυτοκριτική, οι συνεχείς αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό οδηγούν σε αρνητικά συναισθήματα (απογοήτευσης, λύπης, θυμού) τα οποία ενισχύουν την χαμηλή αυτοεκτίμηση που συνήθως συνυπάρχει και δεν αφήνουν κανένα χώρο σε μια καθαρή αντίληψη του εαυτού, της ζωής και των στοιχείων που θα θέλατε να αλλάξετε.

Η σκληρή αυτοκριτική δεν αφήνει κανένα χώρο για μάθηση. Μαθαίνουμε καλύτερα μέσα από την επιβράβευση και την ενίσχυση για αυτό που πετύχαμε και όχι από την αυστηρή κριτική και τιμωρία για μια αποτυχία.

Φανταστείτε ένα άτομο το οποίο ακολουθεί ένας κριτής συνεχώς, κάθε μέρα, όλη μέρα. Ο κριτής αυτός παρακολουθεί καθετί που κάνει, κάθε μικρό λάθος, του το επισημαίνει συνεχώς, τον αποκαλεί με άσχημους, αρνητικούς χαρακτηρισμούς και του λέει να παραβλέπει καθετί από την άλλη που κάνει καλά. Πόσο καιρό θα μπορούσε να το αντέξει αυτό χωρίς να τον καταβάλει και να σταματήσει την προσπάθεια; Κάτι παρόμοιο κάνει ένας άνθρωπος ο οποίος ασκεί συνεχώς αρνητική κριτική στον εαυτό του, στον ίδιο του τον εαυτό. Η αυστηρή αυτοκριτική τον κάνει να παραλύει και να μην κάνει καμία προσπάθεια να αλλάξει και να αναπτυχθεί.

Πολεμήστε την σκληρή αυτοκριτική

• Αναγνωρίστε  ότι έχετε αδυναμίες και δυσκολίες όπως όλοι οι άνθρωποι, αλλά επίσης αναγνωρίστε ότι έχετε και δυνατότητες και θετικά στοιχεία.
• Μην βασανίζεστε συνεχώς με το τι θα έπρεπε να είχατε κάνει. Για να ενεργήσετε όπως ενεργήσατε μάλλον έτσι κρίνατε σωστό, για διάφορους λογούς,  την συγκεκριμένη στιγμή, ακόμη και αν τελικά δεν πήγε καλά.
• Εξετάστε τι μπορεί να πήγε λάθος και δείτε πως θα το διορθώσετε. Έτσι αν ξανά προκύψει κάτι παρόμοιο θα μπορέσετε να το δείτε από μια άλλη προοπτική και να δράσετε διαφορετικά, πιο αποτελεσματικά αυτή τη φορά.
• Μην εστιάζετε μόνο στο αρνητικό γιατί έτσι χάνετε την ευκαιρία να δείτε τι πήγε καλά και να το επαναλάβετε.

Η σκληρή αυτοκριτική είναι σαν να ρίχνετε μια κλωτσιά στον εαυτό σας όταν είναι ήδη κάτω και αυτό που χρειάζεται είναι ένα χέρι να τον σηκώσει ψηλά.