Όλοι οι άνθρωποι νιώθουν κάποιες στιγμές φόβο και όλοι σχεδόν έχουν έναν παράλογο φόβο. Κάποιοι φοβούνται υπερβολικά ένα μικρό ποντίκι το οποίο στην πραγματικότητα δεν μπορεί να τους βλάψει, άλλοι φοβούνται τις βελόνες, με τις οποίες απλώς θα τους πάρουν αίμα για ένα καθαρά θέμα υγείας και κάποιοι άλλοι φοβούνται υπερβολικά να ταξιδέψουν με το αεροπλάνο, ενώ είναι ίσως το πιο ασφαλές μέσο μεταφοράς με τα λιγότερα στατιστικά ατυχήματα.

Οι φόβοι αυτοί δεν επηρεάζουν τους περισσότερους ανθρώπους και την ζωή τους. Ωστόσο για κάποιους στέκονται σημαντικό εμπόδιο ή δυσκολεύουν αρκετά την καθημερινότητά τους.

Για κάποιον που η δουλειά του απαιτεί να ταξιδεύει συχνά σε μακρινές αποστάσεις, το να αποφεύγει το αεροπλάνο και να χρησιμοποιεί το αυτοκίνητο, το τραίνο ή το λεωφορείο σημαίνει χάσιμο χρόνου και  αρκετή κούραση. Μπορεί ακόμη να του στοιχίσει την θέση του, αν δεν μπορεί να βρίσκεται εκεί που απαιτείται μέσα σε λίγες ώρες ή αν δεν είναι αρκετά ξεκούραστος για την συνάντηση που μπορεί να έχει. Το να ξεπεράσει την φοβία του για την πτήση με αεροπλάνο θα τον βοηθούσε πολύ.

Αν κάποιος έχει κλειστοφοβία, μπορεί να αναγκάζεται να ανεβαίνει στον πέμπτο όροφο ή ψηλότερα με τα πόδια, κάτι που μπορεί να τον κουράζει πολύ. Αν επιπλέον έχει ένα πρόβλημα υγείας ή είναι για παράδειγμα κλητήρας σε μία εταιρία και η δουλειά του απαιτεί να μεταφέρει έγγραφα από όροφο σε όροφο τότε τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο δύσκολα. Αν αντιμετώπιζε την φοβία του για το ασανσέρ, θα διευκόλυνε σημαντικά την καθημερινότητά του.

Τι είναι οι φοβίες

Συχνά συγχέεται ο φόβος με την φοβία. Φόβος είναι μια δυσάρεστη συναισθηματική αντίδραση η οποία προκαλείται όταν υπάρχει ένας πραγματικός φόβος ή απειλή. Φοβία είναι ένας επίμονος και παράλογος φόβος για ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, κατάσταση ή χώρο. Το άτομο γνωρίζει ότι ο φόβος είναι υπερβολικός, όπως και η αντίδραση του, ωστόσο προσπαθεί να αποφύγει το φοβικό αντικείμενο κάτι που έχει συνέπειες στην ζωή του.

Όταν δηλαδή οι φόβοι είναι υπερβολικοί, προκαλούν σημαντικές δυσκολίες και παρεμβαίνουν στην ζωή ενός ατόμου καλούνται φοβίες.

Ποιές μορφές μπορεί να πάρουν οι φοβίες

Οι φοβίες οι οποίες αφορούν συγκεκριμένα αντικείμενα, καταστάσεις ή χώρους ονομάζονται «ειδικές φοβίες». Οι πιο συχνές ειδικές φοβίες είναι

•    ζώων ή εντόμων
•    περιβαλλοντικών φαινομένων, όπως αστραπές
•    αίματος, ένεσης
•    ειδικών καταστάσεων, όπως ασανσέρ, αεροπλάνο, οδήγηση
•    άλλες φοβίες, όπως εμετού, πνιγμού, δυνατών ήχων, κλόουν

Ποιά είναι τα συμπτώματα των ειδικών φοβιών

Το άτομο που έχει μια ειδική φοβία όταν έρχεται αντιμέτωπο με το φοβικό αντικείμενο:

• Εμφανίζει σωματικά συμπτώματα, όπως ταχυκαρδία, εφίδρωση, γρήγορη αναπνοή, ζαλάδα, τρέμουλο, πανικό
•  Προσπαθεί να απομακρυνθεί από το φοβικό αντικείμενο ή παγώνει.
• Έχει σκέψεις που είναι τρομακτικές, πολλές φορές διαστρεβλωμένες και προκαλούν έντονο φόβο.
•  Προσπαθεί συνήθως να αποφύγει τελείως τις καταστάσεις που του προκαλούν φόβο ή καταστάσεις στις οποίες μπορεί να  συναντήσει το φοβικό αντικείμενο.

Πως δημιουργούνται οι ειδικές φοβίες

Η ακριβής αιτία των ειδικών φοβιών είναι άγνωστη. Ωστόσο θεωρίες υποστηρίζουν ότι οι φοβίες δημιουργούνται εξαιτίας κάποιας τραυματικής εμπειρίας ή είναι αποτέλεσμα μιας μαθημένης αντίδρασης.

Κάποιος μπορεί να είχε μια τραυματική εμπειρία με ένα ζώο, για παράδειγμα να τον δάγκωσε ένας άγριος σκύλος ή να ήταν μάρτυρας ενός τέτοιου περιστατικού και να ανέπτυξε μετά από αυτό μια φοβία για  όλους τους σκύλους, με αποτέλεσμα να αποφεύγει όλα τα πιθανά μέρη στα οποία μπορεί να βρίσκεται ένας σκύλος.

Η φοβία μπορεί επίσης να είναι αποτέλεσμα μάθησης. Αν γονείς φοβούνται υπερβολικά ένα αντικείμενο ή μια κατάσταση, για παράδειγμα μια μητέρα φοβάται υπερβολικά τις αστραπές, παθαίνει πανικό όταν έχει συννεφιά, δεν βγαίνει από το σπίτι και κρύβεται, το παιδί θα μάθει την συμπεριφορά αυτή και μπορεί να αναπτύξει μια παρόμοια φοβία.

Πόσο συχνές είναι οι φοβίες και σε ποία ηλικία εμφανίζονται

Το ποσοστό των ατόμων που έχουν μια ειδική φοβία φαίνεται να είναι μεγάλο, επειδή όμως η φοβία συνήθως δεν έχει σημαντικές επιπτώσεις στην καθημερινότητα του ατόμου, το ποσοστό αυτών που ζητούν την βοήθεια ενός ειδικού είναι μικρό.

Οι φοβίες μπορεί να εμφανιστούν σε όλες τις ηλικίες και είναι πιο συχνές στις γυναίκες απο οτι στους άντρες. Στα παιδιά οι ειδικές φοβίες είναι συχνές, ωστόσο στις περισσότερες περιπτώσεις φεύγουν μόνες τους. Στους ενήλικες οι φοβίες εμφανίζονται ξαφνικά και διαρκούν περισσότερο από ότι οι παιδικές φοβίες.

Πότε πρέπει να αναζητήσω θεραπεία

Όταν η αποφυγή καταστάσεων λόγω κάποιας ειδικής φοβίας παρεμβαίνει στην ζωή του ατόμου μπορεί να του δημιουργήσει σημαντικές προσωπικές, επαγγελματικές ή/και κοινωνικές δυσκολίες. Τότε κρίνεται απαραίτητη η αναζήτηση θεραπείας.

Τεχνικές γνωσιακής συμπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας οι οποίες στοχεύουν στο να βρουν, να ελέγξουν και να αντικαταστήσουν τις δυσλειτουργικές σκέψεις και συμπεριφορές με πιο λειτουργικές έχουν βρεθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικές στην θεραπεία των φοβιών. Επίσης αποτελεσματικές έχουν βρεθεί τεχνικές με τις οποίες το άτομο εκτίθεται σιγά σιγά σε αυτό που φοβάται έως ότου πάψει να νιώθει επίμονο, υπερβολικό φόβο. Τέλος ασκήσεις χαλάρωσης μπορούν να βοηθήσουν στην μείωση του άγχους που προκαλείται από την φοβία.

Να θυμόσαστε ότι…

Φοβίες έχουν πολλοί άνθρωποι και το να έχει κάποιος μια φοβία δεν σημαίνει ότι είναι παράλογος.

Το να κατανοήσετε την φοβία σας είναι το πρώτο βήμα για να την ξεπεράσετε.

Οι φοβίες θεραπεύονται και το άγχος και ο φόβος που βιώνετε παρότι μπορεί να νιώθετε ότι είναι ανεξέλεγκτα μπορούν να ελεγχθούν.