Ποιος δεν προσπάθησε με υγιείς και μη υγιείς τρόπους κάποια στιγμή στην ζωή του να κάνει δίαιτα. Η δίαιτα είναι η συνέπεια της δυσαρέσκειας από το σωματικό βάρος και στόχος της είναι να αλλάξει κανείς το βάρος και σχήμα του σώματος. Είναι επίσης συνέπεια μιας βιομηχανίας, της βιομηχανίας της δίαιτας, όπως και της ανάγκης κάποιες φορές του ελέγχου. Η δίαιτα είναι τις περισσότερες φορές γένους θηλυκού.
Το σώμα υπό συνεχή έλεγχο
Αν το δούμε ιστορικά το γυναικείο σώμα ήταν πάντα «κάτι υπό έλεγχο», είτε αφορούσε τους αφόρητους κορσέδες και τα ασφυκτικά μπούστα, είτε το δέσιμο των ποδιών για να μην μεγαλώσουν. Τα πόδια, το στήθος, οι γοφοί, η μέση ήταν είτε μεγάλα, είτε μικρά ανάλογα με την μόδα. Παραγεμίσματα προσέθεταν μέγεθος και δεσίματα το μείωναν. Σχεδόν ποτέ το γυναικείο σώμα δεν ήταν αποδεκτό όπως ακριβώς είναι.
Οι αιώνες περνούν και οι άντρες συνεχίζουν να είναι ψηλότεροι, με φαρδιές πλάτες, πιο μεγαλόσωμοι γενικά από τις γυναίκες. Πολλές φορές οι αλλαγές στο γυναικείο σώμα είχαν ως στόχο να δώσουν έμφαση στις διαφορές μεταξύ άντρα και γυναίκας.
Στην Κίνα έδεναν το πόδια των κοριτσιών σφιχτά με τρόπο ώστε το μεγάλο δάχτυλο να δείχνει προς τα πάνω και τα υπόλοιπα κάτω από το πόδι, έτσι ώστε περπατώντας με το βάρος του σώματος τα κόκκαλα έσπαγαν και έπαιρναν το σχήμα του «άγκιστρου λωτού», το οποίο θεωρούταν σύμβολο ομορφιάς και ελκυστικό για τους άντρες. Μια κινέζικη παροιμία έλεγε «αν νοιάζεσαι για τον γιό σου, να είσαι αυστηρός με τις σπουδές του. Αν νοιάζεσαι γα την κόρη σου, να είσαι αυστηρός με τα πόδια της».
Πιο γνωστά στον δυτικό κόσμο είναι οι κορσέδες και τα μπούστα τα οποία έφτιαχναν τα γυναικεία σώματα σύμφωνα με την μόδα της εποχής. Η ιδέα των κορσέδων λέγεται ότι ξεκίνησε από την πεποίθηση ότι οι γυναίκες ήταν πολύ αδύναμες να κρατήσουν το βάρος τους, ότι η σπονδυλική στήλη και η μέση δεν μπορούσαν να κρατήσουν το στήθος και το στομάχι. Πέρα από την υποτιθέμενη αυτή χρήση, ο κορσές επίσης έδινε στην μέση, στο στήθος, αλλά και τους γλουτούς την επιθυμητή, ελκυστική εμφάνιση και έκανε την γυναίκα να ξεχωρίζει φανερά από τον άντρα. Επίσης φορώντας τον κορσέ μία γυναίκα δεν μπορούσε να κουνηθεί, να σκύψει, ακόμη και να αναπνεύσει και έτσι χρειαζόταν να βαστάζεται από έναν άντρα, του οποίου ο ρόλος ήταν να είναι το δυνατό στήριγμα.
Το στήθος είναι ίσως το μέρος του γυναικείου σώματος στο οποίο έχει δοθεί περισσότερη έμφαση από κάθε άλλο. Το γυναικείο στήθος χάνει το βιολογικό του ρόλο και γίνεται κομμάτι της μόδας και της γυναικείας σεξουαλικότητας. Από τα σφιχτά μπούστα και τους κορσέδες που τόνιζαν το στήθος, την δεκαετία του ’20 περνάμε στο δέσιμο του στήθους ώστε να δίνεται μια πιο αγορίστικη εικόνα στην γυναίκα σύμφωνα με την μόδα της εποχής. Την δεκαετία του ’50 τα πράγματα αλλάζουν με την εικόνα της Μέρλιν Μονρόε να κυριαρχεί ως ιδιαίτερα σέξι και επιθυμητή και έτσι χρησιμοποιούνται διάφορα βοηθήματα ώστε το στήθος να φαίνεται πλούσιο. Τις δεκαετίες του ’60 και ’70 τα σουτιέν καταργούνται. Η κοκκαλιάρα, χωρίς στήθος Τουίγκι γίνεται το μοντέλο της μόδας και πρότυπο ομορφιάς. Οι γυναίκες θέλουν να τονίσουν την ελευθερία τους από τον έλεγχο και η ιδέα που κυριαρχεί είναι ότι οι γυναίκες δεν χρειάζονται κανένα σωματικό έλεγχο και υποστήριξη. Μια δεκαετία μετά και πάλι το πλούσιο στήθος είναι στην μόδα και είναι η εποχή που ανακαλύπτονται τα σουτιέν που «σε κάνουν να αναρωτιέσαι». Πάντα οι γυναίκες έπρεπε να βρίσκουν κόλπα για να τονίζουν την θηλυκότητα τους.
Το ξεκίνημα της δίαιτας
Η Τουίγκι δεν χρειαζόταν κανένα βοήθημα, γιατί δεν είχε τίποτα να περιορίσει. Τι γίνεται όμως με τις γυναίκες οι οποίες έχουν περισσότερα κιλά, μεγαλύτερο στήθος, πιο έντονους γλουτούς; Οι κορσέδες, τα μπούστα, τα δεσίματα τα οποία ήταν υπεύθυνα για σπασίματα στα πλευρά έως ακόμη και για θανάτους, δεν είναι πια αποδεκτά. Το μήνυμα είναι πάλι το ίδιο, το στήθος, οι γλουτοί, τα πόδια, η μέση θα πρέπει να ακολουθούν την μόδα και η μόδα θέλει τις γυναίκες αδύνατες. Πως θα γίνει αυτό χωρίς τα βοηθήματα; Είναι η εποχή που ξεκινά η «δίαιτα». Την δεκαετία του 60 εμφανίζονται στην Βρετανία και την Αμερική κέντρα αδυνατίσματος, περιοδικά αφιερωμένα στην δίαιτα τα οποία αποκτούν χιλιάδες μέλη. Ξεκινά μια βιομηχανία δισεκατομμυρίων μέσα στην οποία αναπτύσσονται προγράμματα τα οποία βοηθούν παχύσαρκους να αδυνατίσουν και να γίνουν πιο υγιείς αλλά και προγράμματα τα οποία θέτουν ακόμη και σε κίνδυνο την ζωή ατόμων που είτε για λόγους υγείας, είτε για λόγους αισθητικούς επιθυμούν να χάσουν κιλά. Ωστόσο τα περισσότερα άτομα δεν είναι παχύσαρκα, ούτε καν υπέρβαρα, αλλά άτομα τα οποία κινούνται από μια ανάγκη να προσαρμοστούν στα αισθητικά πρότυπα της εποχής.
Η βιομηχανία αυτή υποστηρίζει ότι όντας αδύνατος είσαι πιο ελκυστικός, επίσης το αδύνατο σώμα δηλώνει ότι έχεις έλεγχο, ακόμη και ότι όντας αδύνατος είσαι ψυχολογικά πιο υγιής και ευτυχισμένος. Ίσως δεν είναι τυχαίο ότι πολλά από τα παραπάνω συναντώνται στις πεποιθήσεις ατόμων που είναι δυσαρεστημένα με το σωματικό βάρος και σχήμα και πολύ συχνά ατόμων τα οποία πάσχουν από κάποια διαταραχή πρόσληψης τροφής.
Την δεκαετία του ’80 η Mazel στα πλαίσια της δίαιτας που προτείνει στο Beverly Hills Diet υποστηρίζει ότι όταν κάποιος λέει «Αδυνάτησες πολύ», θα πρέπει να απαντά ο άλλος «Ευχαριστώ».
Παραποιημένες σκέψεις, παραποιημένες εικόνες
Η βιομηχανία της δίαιτας δεν βρίσκει μεγάλο κοινό περιοριζόμενη μόνο σε άτομα που είναι παχύσαρκα ή για λόγους υγείας πρέπει να χάσουν κιλά. Πρέπει να επεκταθεί και σε άλλους πληθυσμούς. Ακόμη και το «αισθάνομαι χοντρός» προτείνεται ότι σημαίνει «είμαι χόντρος». «Για να αισθάνεσαι χοντρός, το σώμα σου θέλει κάτι να σου πει, αδυνάτησε!», προτείνεται μέσα από βιβλία και διαφημίσεις. Αυτό είναι πολλές φορές όμως, σύμφωνα με την Γνωσιακή θεραπεία και όχι μόνο, μια γνωσιακή παραποίηση. Επειδή αισθάνομαι (χοντρός, αποτυχημένος…), δεν σημαίνει ότι και είμαι (ποιες αποδείξεις έχω για αυτό;).
«είμαι φυσιολογική, όχι αδύνατη..»
Φτάνοντας στον 21ο αιώνα ακόμη το σωματικό βάρος και σχήμα αποτελεί κεντρικό καθημερινό θέμα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, στις παρέες, στις οικογένειες, στις κοινωνίες. Το «κάνω δίαιτα» μερικές φορές προβάλλεται ως κάτι κακό και αντικαθίσταται από το «κάνω διατροφή». Δεν είναι σπάνιες οι φορές που επίσης λέγεται «θέλω να χάσω μερικά κιλά, είμαι φυσιολογική, όχι αδύνατη..».
Γιατί θέλω να κάνω δίαιτα;
Υπάρχει κάποιος λόγος υγείας; Βρίσκομαι εκτός των φυσιολογικών ορίων που έχουν οριστεί ιατρικά ώστε να μην κινδυνεύει η υγεία μου; Είμαι δυσαρεστημένος-η με το σώμα μου και γιατί μπορεί να συμβαίνει αυτό; Γνωρίζω το πως να αδυνατήσω με υγιή και ασφαλή τρόπο ή θα ήταν καλό να απευθυνθώ σε έναν ειδικό; Μήπως βασανίζομαι συνεχώς με δίαιτες οι οποίες κάνουν κακό στην σωματική και ψυχική μου υγεία; Μήπως το φαγητό έχει γίνει εμμονή και επηρεάζει την προσωπική, επαγγελματική και κοινωνική μου ζωή; Μήπως μέσω της συνεχούς προσπάθειας να ελέγξω το βάρος και το σχήμα του σώματος μου, προσπαθώ να ελέγξω κάτι άλλο; Γιατί βρίσκομαι σε έναν φαύλο κύκλο υπερφαγίας και δίαιτας;
Τα παραπάνω είναι ίσως μερικά από κάποια ερωτήματα που θα ήταν καλό να απαντήσει κάποιος για τον οποίο το βάρος και η εικόνα του σώματος έχουν κεντρική θέση στην ζωή του, κάποιος για τον οποίο οι δίαιτες είναι ένας εξαντλητικός αγώνας, κάποιος ο οποίος δεν μπορεί να βγει από τον φαύλο κύκλο.
Σίγουρα η «δίαιτα», και μάλιστα με όχι υγιής τρόπους, φαίνεται ότι θα είναι κάτι που θα μας απασχολεί πολλά χρόνια ακόμα, είτε αφορά μια απλή δυσαρέσκεια με την σωματική εικόνα και το βάρος, είτε αφορά σοβαρότερες καταστάσεις, όπως οι διαταραχές πρόσληψης τροφής.