Η Ψυχογενής Ανορεξία εντάσσεται σύμφωνα με το Στατιστικό και Διαγνωστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών διαταραχών στις Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής, οι οποίες έχουν απασχολήσει πολύ τους επιστήμονες, αλλά τα τελευταία χρόνια συχνά και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Είναι η λιγότερο συχνή από τις άλλες διαταραχές πρόσληψης τροφής (Ψυχογενής βουλιμία και Επεισοδιακή Υπερφαγία), ωστόσο είναι μια πολύ σοβαρή διαταραχή με σημαντικές αρνητικές συνέπειες στην υγεία. Η Ψυχογενής Ανορεξία σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει και στον θάνατο.

Τι είναι Ψυχογενής Ανορεξία και ποια είναι τα συμπτώματα της;

Μια συχνή παρερμηνεία σχετικά με την Ψυχογενή Ανορεξία προέρχεται από τον όρο ανορεξία. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι στην περίπτωση της Ψυχογενούς Ανορεξίας δεν υπάρχει απώλεια της όρεξης  (στερητικό -α και -όρεξη), αλλά ο περιορισμός της πρόσληψης τροφής είναι εκούσιος. Το άτομο μπορεί να πεινά, αλλά δεν επιτρέπει στον εαυτό του να φάει.

Το άτομο με Ψυχογενή Ανορεξία αρνείται να διατηρήσει το σωματικό βάρος στο/ή πάνω από το ελάχιστο φυσιολογικό βάρος για την ηλικία και το ύψος του. Νιώθει έντονο φόβο μήπως αυξηθεί το βάρος του ή παχύνει, ακόμα και όταν είναι ελλιποβαρής, καθώς συχνά το άτομο αρνείται την σοβαρότητα του τρέχοντος χαμηλού  σωματικού του βάρους. Ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται το βάρος και το σχήμα του σώματος είναι διαταραγμένος, αισθάνεται ότι είναι πιο παχύ από ότι στην πραγματικότητα. Το σωματικό βάρος και σχήμα επηρεάζουν σημαντικά την αξιολόγηση του εαυτού. Σε μεταεμμηναρχικές γυναίκες παρουσιάζεται αμηνόρροια (απουσία περιόδου) για χρονική περίοδο τουλάχιστον τριών ή περισσοτέρων έμμηνων κύκλων.

Τα άτομα με Ψυχογενή Ανορεξία κυριαρχούνται από μια έντονη επιθυμία να είναι αδύνατα και νιώθουν τρόμο στην σκέψη του να πάρουν ακόμη και κάποια γραμμάρια. Μειώνουν συνεχώς τον στόχο απώλειας κιλών, αποκλείουν ομάδες τροφίμων, περιορίζοντας την ποικιλία τροφίμων συνεχώς, όπως επίσης μειώνουν όλο και περισσότερο την πρόσληψη θερμίδων. Έχουν σκληρούς άκαμπτους διατροφικούς κανόνες τους οποίους αποφεύγουν να σπάνε, καθώς αυτό τους στρεσάρει και τους φοβίζει πολύ. Προσπαθούν να τρώνε λιγότερο από ότι οι άλλοι γύρω τους, ενώ πολλές φορές αποφεύγουν να τρώνε μπροστά σε άλλους και αποθηκεύουν το φαγητό για να το φάνε μόνοι τους.

Πολλές φορές αρνούνται ότι βρίσκονται σε δίαιτα, αρνούνται ότι βρίσκονται σε στέρηση ή ότι αποκλείουν συγκεκριμένες ομάδες τροφίμων. Επίσης αρνούνται ότι χάνουν βάρος, προσπαθώντας να το κρύψουν φορώντας φαρδιά ρούχα.  Δεν δείχνουν να ταράζονται από την παρουσία τροφίμων μπροστά τους, μάλιστα δείχνουν να το απολαμβάνουν,  έχοντας επίσης μεγάλο ενδιαφέρον για την μαγειρική και την προετοιμασία φαγητού για τους άλλους.

Προτιμούν να μαγειρεύουν τα ίδια το φαγητό τους για να έχουν τον έλεγχο στο πως μαγειρεύτηκαν. Οι μερίδες είναι πολύ μικρές, κόβουν το φαγητό τους σε πολύ μικρά κομμάτια και χρειάζονται πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα για να το καταναλώσουν.
Για να χάσουν βάρος και να το διατηρήσουν αφιερώνουν πολλές ώρες σε έντονη και σκληρή γυμναστική, κάνουν νηστεία, χρησιμοποιούν καθαρτικά και διουρητικά, λαμβάνουν διεγερτικά, όπως αμφεταμίνες, κάνουν εμετούς είτε μόνες, είτε με την βοήθεια φαρμακευτικών σκευασμάτων.

Η Ψυχογενής Ανορεξία διακρίνεται σε δύο τύπους: Περιοριστικός και Υπερφαγικός/Καθαρτικός Τύπος. Στον πρώτο τύπο το άτομο δεν εμπλέκεται αναγκαστικά σε υπερφαγική ή καθαρτική συμπεριφορά, όπως συμβαίνει στον δεύτερο τύπο.

Ποια είναι η συχνότητα και σε ποια ηλικία εμφανίζεται;

Η Ψυχογενής Ανορεξία εμφανίζεται συχνότερα στο γυναικείο πληθυσμό, περίπου ένα 1-2%, αλλά όχι αποκλειστικά καθώς εμφανίζεται λιγότερο συχνά και στον ανδρικό πληθυσμό, περίπου 0,3%.

Συνήθως η διαταραχή ξεκινά στην εφηβική και την νεαρή ενήλικη ζωή, αλλά ωστόσο μπορεί να εμφανιστεί σε μικρότερες και μεγαλύτερες από αυτές ηλικίες  (σε έρευνες έχει βρεθεί από 6 έως 72 χρόνων). Η Ψυχογενής Ανορεξία εμφανίζεται σε όλες τις κοινωνικοοικονομικές τάξεις και πολιτισμούς. Η άποψη ότι εμφανίζεται μόνο δυτικές οικονομικά ανεπτυγμένες κοινωνίες δεν είναι απόλυτα ακριβής.

Ποια είναι τα αίτια της Ψυχογενούς Ανορεξίας;

Η αιτία της Ψυχογενούς Ανορεξίας είναι πολύ σπάνια μόνο μία, καθώς περισσότεροι παράγοντες αλληλεπιδρούν στην εμφάνιση και διατήρηση της. Κάθε άτομο με Ψυχογενή Ανορεξία μπορεί να παρουσιάζει κάποιες ομοιότητες με ένα άλλο, αλλά κάθε περίπτωση είναι μοναδική.

Γενετικοί και βιολογικοί παράγοντες, το οικογενειακό περιβάλλον, αλλαγές της εφηβείας, εμπειρίες ζωής, η κοινωνική πίεση να είναι κανείς αδύνατος, η απώλεια, η σεξουαλική κακοποίηση, η ύπαρξη ψυχικής ή σωματικής ασθένειας μπορούν να αποτελέσουν σημαντικούς προδιαθεσικούς παράγοντες στην εμφάνιση της Ψυχογενούς Ανορεξίας. Επίσης η ύπαρξη  χαμηλής αυτοεκτίμησης, η ανάγκη για αυτονομία και απόκτηση του ελέγχου συχνά παρατηρούνται σε άτομα με Ψυχογενή Ανορεξία.

Πολλές φορές η Ψυχογενής Ανορεξία ξεκινά από μια «αθώα» δίαιτα. Η μείωση των κιλών συνοδεύεται από αισθήματα επιτυχίας και ελέγχου, τα οποία κάνουν το άτομο να θέλει να χάνει όλο και περισσότερα κιλά. Αυτό αρχικά το γεμίσει με ευχάριστα συναισθήματα και μεγάλη ικανοποίηση όταν η απώλεια των κιλών αναγνωρίζεται από τους άλλους. Στην συνέχεια ο φόβος μήπως χάσουν τον έλεγχο και πάρουν κιλά τους γεμίζει με αρνητικά, δυσάρεστα συναισθήματα, όπως άγχος και θυμό.

Ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες της Ψυχογενούς Ανορεξίας;

Η Ψυχογενής Ανορεξία έχει σωματικές και ψυχολογικές συνέπειες. Είναι συχνή η εμφάνιση κούρασης, αδυναμίας, υποθερμίας και ζαλάδας. Επίσης απώλεια μαλλιών, ξηρό δέρμα, σκασμένα χείλη, πρησμένο πρόσωπο. Συχνά υπάρχει διάρροια, δυσκοιλιότητα, και αμηνόρροια. Αν το άτομο κάνει εμετούς μπορεί υπάρξουν προβλήματα στα δόντια, στον οισοφάγο και το στόμα.

Μπορεί να προκληθεί οστεοπόρωση, απώλεια μυϊκής μάζας, προβλήματα στα νεφρά, αναιμία, αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα, καρδιαγγειακά και γαστρικά προβλήματα.  Ακόμη υπάρχουν γνωστικές διαταραχές, αδυναμία συγκέντρωσης, σκέψης και ομιλίας. Σε σοβαρότερες περιπτώσεις εμφανίζονται επιληπτικές κρίσεις και καρδιακή ανακοπή.

Σε περιπτώσεις που το σωματικό βάρος πέσει κάτω του 85% του φυσιολογικού σωματικού βάρους ή το άτομο αρνείται να λάβει τροφή, σε περιπτώσεις που υπάρχουν ιατρικές επιπλοκές, όπως καρδιαγγειακές επιπλοκές, σοβαρή διαταραχή ηλεκτρολυτών, σοβαρή αφυδάτωση ή σοβαρή συνύπαρξη ψυχικών διαταραχών όπως κατάθλιψη, υψηλός κίνδυνος για αυτοκτονία και σε περιπτώσεις που η εξωνοσοκομειακή θεραπεία είναι δύσκολη τότε απαιτείται εισαγωγή στο νοσοκομείο.

Θεραπεία της Ψυχογενούς Ανορεξίας;

Όσο νωρίτερα διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί η Ψυχογενής Ανορεξία τόσο πιο γρήγορη και λιγότερο επώδυνη θα είναι η θεραπεία, καθώς όσο αργεί η διάγνωση και θεραπεία η διαταραχή γίνεται πιο σοβαρή και δυσκολότερη στην αντιμετώπιση. Στην θεραπεία της Ψυχογενούς Ανορεξίας είναι απαραίτητη η ψυχοθεραπεία, συχνά σε συνδυασμό με φαρμακοθεραπεία, όπως και η ιατρική παρακολούθηση. Επίσης σημαντική είναι η συμβουλευτική διατροφής και η εργοθεραπεία, όπως και η ομαδική θεραπεία. Εάν υπάρχει κίνδυνος για την ζωή του ατόμου είναι απαραίτητη η νοσηλεία.

Η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία είναι μια από τις προτεινόμενες θεραπείες για την Ψυχογενή Ανορεξία.