Πόσες φορές έχετε γυρίσει πίσω στο σπίτι για να ελέγξετε αν έχετε βγάλει το σίδερο από την πρίζα ή αν έχετε κλείσει το θερμοσίφωνο; Ωστόσο συνήθως επιστρέφετε μία φορά και έπειτα φεύγετε για τον προορισμό σας. Ή ακόμη μπορεί και να μην επιστρέψετε τελικά.

Ένα άτομο με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή θα επιστρέψει ξανά και ξανά για να ελέγξει ώστε να αποφύγει μια υποτιθέμενη καταστροφή. Όσες φορές και να ελέγξει κάθε φορά θα αμφιβάλει για το εάν έλεγξε σωστά και θα ξανά επιστρέφει. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις ίσως επιστρέψει τόσες φορές που τελικά να μην φύγει ποτέ από το σπίτι.

Όταν τα χέρια σας είναι βρώμικα τα πλένετε με σαπούνι και νερό μία φορά και αν είναι πολύ βρώμικα ίσως δύο. Ένα άτομο με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή θα πλύνει τα χέρια του πολλές φορές, ίσως να πλένει τα χέρια του για μισή έως και πολλές ώρες. Πολλές φορές τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή πλένουν τόσο πολύ τα χέρια τους που τα καταστρέφουν.

Ποια είναι τα συμπτώματα της Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχής;

Τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή έχουν επίμονες, επαναλαμβανόμενες σκέψεις οι οποίες καλούνται ιδεοληψίες και οι οποίες τους προκαλούν έντονο άγχος και δυσφορία.

Για να ελέγξουν το έντονο άγχος που οι σκέψεις αυτές προκαλούν προβαίνουν σε συγκεκριμένες πράξεις, συμπεριφορές οι οποίες γίνονται με συγκεκριμένο επίσης τρόπο, διαρκούν αρκετή ώρα και παρεμβαίνουν σημαντικά στην ζωή του ατόμου. Οι συμπεριφορές αυτές καλούνται τελετουργίες.

Για παράδειγμα ένα άτομο μπορεί να βασανίζεται από επίμονες σκέψεις, εμμονές ότι κάτι κακό θα συμβεί στο ίδιο ή σε ένα αγαπημένο του πρόσωπο. Για να αντιμετωπίσει την ιδεοληψία του αυτή και να αποτρέψει το κακό που φοβάται ότι θα συμβεί μπορεί να επαναλαμβάνει κάποιες λέξεις ή φράσεις συγκεκριμένες φορές.

Για παράδειγμα να λέει μια προσευχή πέντε φορές. Σύμφωνα με το ίδιο το άτομο εάν δεν επαναλάβει πέντε φορές την προσευχή αυτή όταν σκεφτεί ότι κάτι κακό θα συμβεί, τότε δεν θα μπορέσει να το αποτρέψει και το κακό αναπόφευκτα θα συμβεί.

Ο τύπος του καταναγκασμού σχετίζεται με την ιδεοληψία που έχει και προσπαθεί να αντιμετωπίσει το κάθε άτομο.

 Τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί να παρουσιάζουν συμπτώματα όπως:

• Επαναλαμβανόμενες σκέψεις ή εικόνες όπως: ότι θα μολυνθούν ή θα μολύνουν άλλους, ότι θα βλάψουν αυτούς που αγαπούν, σκέψεις που απαγορεύονται από την θρησκεία τους, σκέψεις βίας, σεξουαλικού περιεχομένου, τακτοποίησης και συμμετρίας.
• Επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές όπως: πλύσιμο χεριών και σώματος, μέτρημα, κλείδωμα και ξεκλείδωμα των πορτών και παραθύρων, επαναλαμβανόμενη τακτοποίηση, επανάληψη λέξεων και φράσεων, άγγιγμα πραγμάτων με συγκεκριμένη ακολουθία, θησαυρισμό.
• Αδυναμία να ελέγξουν τις σκέψεις και τις συμπεριφορές αυτές.
• Ξοδεύουν τουλάχιστον μία ώρα πάνω στις σκέψεις και τις συμπεριφορές αυτές, κάτι που διαταράσσει την καθημερινότητα τους.
• Τα συμπτώματα ποικίλουν, μπορεί να είναι πιο ήπια ή πιο έντονα, μπορεί να έρχονται και να εξαφανίζονται.
• Μπορεί να καταναλώνουν αλκοόλ ή να κάνουν χρήση ουσιών προκειμένου να ανακουφιστούν από τις επίμονες σκέψεις.
• Αναγνωρίζουν ότι αυτό που κάνουν δεν έχει νόημα, αλλά δεν μπορούν να το σταματήσουν. Ωστόσο υπάρχουν και μερικά άτομα τα οποία  δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν ότι η συμπεριφορά τους περνά τα όρια του φυσιολογικού.

Ποια είναι η αιτιολογία της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής

Ενώ παλιότερα συσχέτιζαν την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή με την ανατροφή που δέχθηκε το άτομο, όπως για παράδειγμα η υπερβολική έμφαση στην καθαριότητα, σήμερα όλο και περισσότερες έρευνες υποστηρίζουν ότι υπάρχει μια νευροβιολογική βάση, όπως και κληρονομική επιβάρυνση.

Επίσης μεγάλη έμφαση δίνεται στην έρευνα του κατά πόσο συμβάλουν στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή το στρες και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες.

Ποια είναι η συχνότητα της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή συναντάται το ίδιο σε άντρες και γυναίκες. Εμφανίζεται συνήθως στην παιδική, εφηβική και νεαρή ενήλικη ζωή, οι έρευνες ωστόσο δείχνουν ότι το ένα τρίτο των ατόμων με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή εμφανίζουν τα πρώτα συμπτώματα στην παιδική ηλικία. Συχνά η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί να συνοδεύεται από άλλες αγχώδεις διαταραχές ή κατάθλιψη.

Ποιες μπορεί να είναι οι πιθανές συνέπειες της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής στο άτομο και την οικογένεια του;

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή η οποία μπορεί να μείνει χωρίς θεραπεία επηρεάζει σημαντικά το άτομο σε όλους τους τομείς της ζωής του, στις σχέσεις, στην εργασία και γενικότερα στην ποιότητα ζωής του. Αρκετές φορές τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή για αντιμετωπίσουν τις ιδεοληψίες τους καταφεύγουν στην χρήση αλκοόλ και ουσιών με αποτέλεσμα να αποκτούν επιπλέον δυσκολίες, όπως η εξάρτηση.

Επίσης σημαντικά επηρεάζεται και η οικογένεια του ατόμου, η οποία συχνά δυσκολεύεται πολύ να δεχτεί το γεγονός ότι το άτομο δεν μπορεί να σταματήσει την ιδεοψυχαναγκαστική συμπεριφορά η οποία του δημιουργεί δυσφορία. Η συμπεριφορά αυτή του ατόμου προκαλεί συνήθως θυμό και αγανάκτηση στα άτομα της οικογένειας τα οποία δείχνουν τα αρνητικά συναισθήματα τους στο άτομο με αποτέλεσμα να αυξάνεται το άγχος του και να επιδεινώνεται η ιδεοψυχαναγκαστική συμπεριφορά.

Ποιες είναι οι προτεινόμενες μορφές θεραπείας για την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή;

Τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ταλαιπωρούνται αρκετά χρόνια μέχρι να ζητήσουν βοήθεια. Ένας από τους λόγους της καθυστέρησης αυτής είναι συχνά η έλλειψη επίγνωσης ότι αυτό που τους συμβαίνει και η υπερβολική αυτή συμπεριφορά αποκλίνουν από το φυσιολογικό. Επίσης πολλοί από αυτούς έχουν μάθει να ζούνε με τις δυσκολίες τους ή ντρέπονται πολύ να αποκαλύψουν την δυσκολία τους.

Η φαρμακοθεραπεία κρίνεται απαραίτητη στις περισσότερες περιπτώσεις για ένα μικρό ή μεγαλύτερο διάστημα ανάλογα με την περίπτωση. Σε σοβαρότερες περιπτώσεις ίσως χρειαστεί το άτομο να λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή  και σε όλη του τη ζωή.

Κρίνεται  απαραίτητο επίσης μαζί με την φαρμακοθεραπεία το άτομο να κάνει ψυχοθεραπεία ώστε να μπορέσει να κατανοήσει τις αιτίες των δυσκολιών του, να ελέγξει τις ιδεοληψίες και τις καταναγκαστικές συμπεριφορές του.

Η κυρίως προτεινόμενη θεραπεία είναι η συμπεριφοριστική θεραπεία η οποία μέσω των τεχνικών της βοηθά το άτομο να ελέγχει τους καταναγκασμούς, τις τελετουργικές πράξεις στις οποίες προβαίνει προκειμένου να αντιμετωπίσει τις ιδεοληψίες του και το άγχος που όλα αυτά του δημιουργούν.

Επίσης η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική θεραπεία βοηθά το άτομο να ελέγξει τον λανθασμένο τρόπο σκέψης, οποίος προκαλεί και συμβάλει παράλληλα στην συντήρηση των δυσκολιών. Έπειτα να αλλάξει τον τρόπο αυτό σκέψης και να τον αντικαταστήσει με έναν πιο λειτουργικό τρόπο, έτσι ώστε να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες του, να δρα πιο αποτελεσματικά σε καταστάσεις που του προκαλούν έντονο άγχος και φόβο και να προλαμβάνει την επανεμφάνιση των συμπτωμάτων σε μελλοντικές περιόδους έντονου στρες.