Η εγκυμοσύνη και η απόκτηση ενός παιδιού είναι μια ιδιαίτερα σημαντική περίοδος στην ζωή μιας γυναίκας. Ωστόσο δεν είναι μια ξέγνοιαστη εμπειρία, χωρίς κάποιο βαθμό άγχους και αγωνίας. Αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό και αναμενόμενο, καθώς θα μπορούσε να πει κανείς ότι  το άγχος, η ανησυχία, ο φόβος «πάνε πακέτο» με την μητρότητα. Ένα ποσοστό άγχους είναι καλό, είναι μια φυσική αντίδραση της μητέρας να προστατέψει το μωρό της. Όταν όμως το άγχος επισκιάζει την πραγματικότητα, παύει να έχει προστατευτικό ρόλο, καταδυναστεύει τη ζωή της μητέρας και έχει αρνητικές συνέπειες για την ίδια και το παιδί.

Οι αγχώδεις διαταραχές κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τον τοκετό

Μια διαταραχή η οποία σχετίζεται με την εγκυμοσύνη και τον τοκετό και είναι πλέον αρκετά γνωστή είναι η επιλόχειος κατάθλιψη. Αυτό που δεν είναι τόσο γνωστό είναι το πόσο κοινές είναι οι αγχώδεις διαταραχές (όπως κρίσεις πανικού, καταναγκασμοί, γενικευμένο άγχος, μετατραυματική διαταραχή) που βιώνουν κάποιες γυναίκες κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τον τοκετό. Οι διαταραχές αυτές σύμφωνα με έρευνες είναι αν όχι περισσότερο, το ίδιο συχνές με την επιλόχειο κατάθλιψη.

Το άγχος που βιώνουν οι  μέλλουσες ή νέες μητέρες κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τον τοκετό και οι επιπτώσεις που έχει αυτό στις ίδιες και τα μωρά έχει αρχίσει να τραβά την προσοχή των ερευνητών.

Πόσο συχνές είναι οι αγχώδεις διαταραχές κατά τις περιόδους αυτές;

Είναι απόλυτα φυσιολογικό και αναμενόμενο την περίοδο αυτή όλες οι μέλλουσες μητέρες να νιώθουν άγχος. Για κάποιες όμως το άγχος αυτό περνά τα όρια μιας φυσιολογικής ανησυχίας, κλιμακώνεται, γίνεται ιδιαίτερα έντονο και δύσκολα  διαχειρίσιμο από τις ίδιες, με συνέπεια να διαταράσσει την εγκυμοσύνη και την ζωή τους γενικότερα.

Οι μέχρι στιγμής έρευνες δείχνουν ότι ένα 5-16% των γυναικών θα βιώσουν μια αγχώδη διαταραχή ή συμπτώματα άγχους που δεν πληρούν όλα τα διαγνωστικά κριτήρια για μια συγκεκριμένη αγχώδη διαταραχή κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και αμέσως μετά τον τοκετό.

Που μπορεί να οφείλεται η  εμφάνιση των αγχωδών διαταραχών;

Μια σειρά παραγόντων πιθανά συμβάλουν στην εμφάνιση αγχωδών διαταραχών ή έντονων συμπτωμάτων άγχους κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης ή και αμέσως μετά τον τοκετό. Οι αλλαγές των ορμονών πιθανά παίζουν ένα σημαντικό ρόλο, ωστόσο δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι αυτές που ευθέως ευθύνονται για την εμφάνιση μιας αγχώδους διαταραχής κατά τις περιόδους αυτές.

Η ύπαρξη ιστορικού αγχώδους ή συναισθηματικής διαταραχής και κάποια στοιχεία της προσωπικότητας (αγχώδης, τελειομανής) κάνει μια γυναίκα πιο ευάλωτη στην εμφάνιση αγχωδών συμπτωμάτων κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τον τοκετό.  Επίσης αρνητικές εμπειρίες ζωής, όπως μια προηγούμενη αποβολή, αλλά και δύσκολες καταστάσεις, όπως οικονομικές δυσκολίες, ελλιπές οικογενειακό και κοινωνικό υποστηρικτικό δίκτυο, που μπορεί να βιώνει την περίοδο αυτή μια γυναίκα μπορεί να την κάνουν πιο ευάλωτη στο να εμφανίσει μια αγχώδη διαταραχή. Αλλαγές στην καθημερινότητα κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και αμέσως μετά την γέννηση του παιδιού, όπως αλλαγές στον ύπνο, νέες ευθύνες όσον αφορά την φροντίδα του μωρού επίσης μπορούν να στρεσάρουν μια νέα μητέρα κάνοντας την πιο ευάλωτη σε μια αγχώδη διαταραχή.

Ποια μπορεί να είναι τα συμπτώματα δυσλειτουργικού άγχους που βιώνει μια μέλλουσα ή καινούρια μητέρα;

Κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και αμέσως μετά τον τοκετό σε ευάλωτες γυναίκες μπορεί να εμφανιστούν κρίσεις πανικού, γενικευμένο άγχος, ιδεοληψίες και καταναγκασμοί, όπως και μετατραυματική  διαταραχή. Μεταξύ των συμπτωμάτων μπορεί να είναι επίσης η δυσκολία συγκέντρωσης και δυσκολίες στην μνήμη, η μυϊκή ένταση και η αδυναμία χαλάρωσης, η συνεχής ανάγκη απασχόλησης με κάποια δραστηριότητα. Ο έντονος φόβος να μείνει μόνη, εξαιτίας ανησυχίας μήπως συμβεί κάτι κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης ή αργότερα ανησυχία μήπως συμβεί κάτι κακό στο μωρό. Επίσης μπορεί να εμφανιστούν διαταραχές στον ύπνο και την όρεξη, πονοκέφαλοι και ημικρανίες.

Όλες οι μέλλουσες ή νέες μητέρες μπορεί να αγχώνονται λίγο, να κάνουν σκέψεις σχετικά με το πώς θα πάει ο τοκετός, πως θα είναι η υγεία του παιδιού, αν θα είναι καλές μητέρες. Οι ανησυχίες τους όμως αυτές δεν τους απασχολούν ασταμάτητα και έντονα και μπορούν οι ίδιες ή με την βοήθεια των οικείων τους να καθησυχάσουν τους όποιους φόβους.

Μέλλουσες ή νέες μητέρες οι οποίες εμφανίζουν μια αγχώδη διαταραχή δεν μπορούν να ηρεμήσουν, να εξετάσουν και να δουν πιο ρεαλιστικά  τις επίμονες αρνητικές σκέψεις που περνούν συνεχώς από το μυαλό τους και επηρεάζουν σημαντικά τις ίδιες αλλά και το περιβάλλον τους. Οι οικείοι τους ή γιατρός τους δεν μπορούν επίσης να καθησυχάσουν το άγχος και τους φόβους τους. Τέτοιες σκέψεις μπορεί να σχετίζονται με την γεννά («δεν θα ξέρω τι να κάνω», «δεν θα τα καταφέρω», «θα πονέσω πάρα πολύ»), με την υγεία του μωρού («κάτι κακό θα συμβεί στο παιδί την ώρα της γέννας», «δεν θα το καταλάβω αν έχει κάποιο πρόβλημα», «έχω πάρει τα κατάλληλα, ασφαλή πράγματα για την φροντίδα του;»), με προσωπική ανησυχία ως μητέρα,  («δεν έχω μητρικό ένστικτο», «δεν θα είμαι καλή μάνα», «δεν ένιωσα αυτή την απέραντη αγάπη που λένε ότι νιώθουν, είμαι κακή μάνα», «δεν μπορώ να θηλάσω άρα δεν αγαπάω το μωρό μου», «μήπως του κάνω κακό»), με την υπόλοιπη ζωή της («δεν θα μπορώ να συνεχίσω την δουλειά μου», «δεν θα μπορώ να βγαίνω, η διασκέδαση τέλειωσε για μένα», «έχει αλλάξει ο τρόπος που με βλέπει ο σύντροφός μου,  δεν του αρέσω πια», «θα παχύνω και δεν θα ξανά έχω το ίδιο σώμα»).

Ποιες συνέπειες μπορεί να έχει η εμφάνιση μια αγχώδους διαταραχής κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τον τοκετό;

Θα ήταν καλό να δοθεί προσοχή στα αγχώδη συμπτώματα που βιώνονται κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και το πρώτο διάστημα μετά την γέννηση του παιδιού, καθώς μπορεί να έχουν αρνητικές συνέπειες στην μητέρα και στο παιδί. Έρευνες δείχνουν ότι γυναίκες οι οποίες είχαν υπερβολικό άγχος κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης είχαν τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες για επιλόχειο κατάθλιψη ή αγχώδη διαταραχή μετά την γέννηση του παιδιού. Επίσης το υπερβολικό άγχος έχει συνδεθεί με πρόωρες γεννήσεις. Τέλος μια σειρά ερευνών υποστηρίζουν ότι μπορεί να συνδέεται με την ύπαρξη ανησυχίας και δυσκολίας να ηρεμήσει το μωρό, όπως και με την ύπαρξη κάποιων συναισθηματικών και συμπεριφορικών δυσκολιών του παιδιού. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα μωρά των οποίων οι μητέρες υπήρξαν ιδιαίτερα αγχώδεις ή εμφάνισαν κάποια αγχώδη διαταραχή την περίοδο της εγκυμοσύνης θα παρουσιάσουν κάποιες από τις παραπάνω δυσκολίες.

Μην υποφέρετε σιωπηλά….

Πολλές γυναίκες υποφέρουν από έντονο άγχος σιωπηλά, χωρίς να το εκφράζουν στον/στην γυναικολόγο τους, οι οποίοι πολλές φορές δεν ρωτούν για αυτό και μόλις ένα μικρό ποσοστό αυτών αναγνωρίζει την δυσκολία που μπορεί να βιώνει η μέλλουσα μητέρα αν η ίδια δεν το εκφράσει. Μην  διστάζετε να μιλήσετε στον/στην γιατρό σας, ο οποίος είναι ο πιο κατάλληλος να σας δώσει όλες τις πληροφορίες και συμβουλές σχετικά με την εγκυμοσύνη και τον τοκετό. Αν οι συμβουλές του γιατρού σας δεν μπορούν να καθησυχάσουν το άγχος και τις ανησυχίες σας και όλο αυτό είναι δυσβάσταχτο για εσάς, καλό θα ήταν να απευθυνθείτε σε ένα ειδικό ψυχικής υγείας ψυχολόγο ή ψυχίατρο με άδεια ασκήσεως επαγγέλματος.

Μοιραστείτε τις αγωνίες και τον φόβο σας με αγαπημένα σας πρόσωπα στα οποία νιώθετε εμπιστοσύνη.

Δεν είστε η μοναδική. Πολλές γυναίκες έχουν βιώσει αντίστοιχα συναισθήματα με μικρότερη ή μεγαλύτερη ένταση.

Καταγράψτε τις ανησυχίες σας και δείτε κατά πόσο αυτές είναι όντως εκτός του ελέγχου σας ή είναι ελεγχόμενες. Αφορούν το παρόν ή το μέλλον; Έχει κάποιο νόημα να ασχοληθείτε με αυτές αυτή την στιγμή; πόσο πιθανό είναι να συμβούν τα καταστροφικά σενάρια που περνούν από το μυαλό σας;

Φτιάξτε ένα καθημερινό πρόγραμμα κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, όπως και ένα πρόγραμμα για την πρώτη περίοδο μετά την γέννηση του παιδιού, το οποίο θα σας διευκολύνει πολύ όταν αργότερα δεν θα έχετε τόσο χρόνο να οργανώσετε την καθημερινότητα σας. Βάλτε μέσα στο πρόγραμμα αυτό χαλαρωτικές, ευχάριστες δραστηριότητες, για παράδειγμα ασκήσεις χαλάρωσης, γιόγκα, ανάγνωση βιβλίων, ακρόαση μουσικής, βόλτες, προσωπικές δημιουργίες, ότι σας ευχαριστεί.

Ζητήστε βοήθεια και  μοιράστε τις οικιακές ευθύνες και την φροντίδα του μωρού με τον σύντροφο.

Φροντίστε τον εαυτό σας. Φροντίζοντας εσάς, φροντίζετε και το μωρό σας.

Με την εγκυμοσύνη και την απόκτηση ενός παιδιού έρχονται πολλές αλλαγές, νέα προγράμματα, νέες ευθύνες. Επιπλέον η κοινωνικά ορισμένη συμπεριφορά που πρέπει να ακολουθούν οι νέες μητέρες, να δείχνουν ότι αυτές είναι οι πιο ευτυχισμένες στιγμές της ζωής τους, όταν κάποιες από αυτές δεν είναι έτοιμες ακόμη ή έχουν ταλαιπωρηθεί κατά την διάρκεια του τοκετού ή για όποιο προσωπικό λόγο δεν μπορούν ακόμη ξεκάθαρα να το βιώσουν γίνεται αρκετές φορές πιεστική.

Για να είναι η εγκυμοσύνη και η απόκτηση ενός παιδιού μια υπέροχη εμπειρία, χαλαρώστε και βιώστε την με τον δικό σας μοναδικό, ξεχωριστό τρόπο χωρίς συγκρίσεις. Και αν νιώθετε ότι το άγχος, οι φόβοι, οι αγωνίες ξεπερνούν τον έλεγχο σας, ζητήστε βοήθεια.